Warta Honorowa przy mogile Plutonu Ochronnego Żandarmerii Kwatery Głównej Okręgu Warszawa AK

Warta honorowa przy mogile Plutonu Ochronnego Żandarmerii Kwatery Głównej Okręgu Warszawa AK.
Szczególnie dramatycznym okresem w dziejach Warszawy było Powstanie Warszawskie. Świadectwem tej dramatycznej historii są liczne tablice, pomniki i obeliski upamiętniające oddziały i reduty powstańcze oraz miejsca masowych egzekucji. Są jednak miejsca na mapie Warszawy, które do dnia dzisiejszego nie doczekały się swojego upamiętnienia. Jednym z takich adresów jest bez wątpienia ul. Moniuszki 12, gdzie w zbombardowanej kamienicy 3 września 1944 r. zginęło kilkunastu powstańców warszawskich z plutonu ochronnego żandarmerii Kwatery Głównej Okręgu Warszawa Armii Krajowej.
W ostatnich dniach sierpnia, a zwłaszcza w pierwszym tygodniu września 1944 r. już po upadku Starówki, nasiliły się bombardowania lotnicze i ostrzał artyleryjski Śródmieścia Północnego. 3 września nieprzyjaciel przypuścił zmasowany atak na linie obronne Śródmieścia Północnego, m.in. Krakowskie Przedmieście, Traugutta, Królewską, Grzybowską. Szczególnie ciężkie bombardowania i ostrzał artyleryjski objęły od wczesnego rana okolice Mazowieckiej, Świętokrzyskiej i Czackiego. Około godz. 7 rano bomby trafiły m.in. w kamienicę przy ul. Moniuszki 12, gdzie kwaterowali żołnierze plutonu ochronnego żandarmerii Kwatery Głównej Okręgu Warszawa AK. W budynku tym kwatery swoje mieli również żołnierze plutonu pchor. Włodzimierza Radajewskiego „Rataja” z Kompanii Sztabowej Komendy Obszaru Warszawa AK „Koszta”. Pod gruzami zginęło wówczas kilkunastu żandarmów oraz kilku żołnierzy ze wspomnianej kompanii „Koszta”.
Pluton ochronny żandarmerii Kwatery Głównej Okręgu Warszawa AK utworzono 17 sierpnia 1944 r. rozkazem dziennym komendanta Kwatery Głównej Okręgu kpt. Zbigniewa Rubacha-Połubińskiego „Admirała” (CAW, teczka – Armia Krajowa, Komenda Okręgu Warszawskiego, Kwatera Główna, IX.3.42.51, k. 4). Oddział pod dowództwem kpt. Czesława Smoczyńskiego „Polżana” (1896-1971) (pseudonim swój utworzył od pierwszych liter wyrazów Polska Żandarmeria) podlegał rozkazom komendanta Kwatery Głównej Okręgu. Zastępcą dowódcy oddziału był por. Stefan Żbikowski „Prystupa”. Żołnierze plutonu nosili charakterystyczne żółte opaski z napisem „Pluton ochronny”.
Według listy strat Polskiego Czerwonego Krzyża (PCK, lista strat 12808) 3 września 1944 r. przy ul. Moniuszki 12 zginęli następujący powstańcy z plutonu ochronnego żandarmerii:
1. por. Jan Czyżewski „Bukszpan”
2. ppor. Władysław Podolski „Andrzej”
3. kpr. Władysław Pyczot „Grzmot”
4. st. wachm. Jan Malinowski „Żuk”
5. wachm. Stanisław Pietrzak „Kruk”
6. sierż. Włodzimierz Safteruk „Len”
7. wachm. Franciszek Mączkowski „Zem”
8. wachm. Zygmunt Ustarbowski „Sułtan”
9. plut. Roman Kozłowski „Bary”
10. plut. Stanisław Granatowski „Scot”
11. plut. Stanisław Kołodziej „Chodkiewicz”
12. kpr. Seweryn Jasiński „Lew”
13. kpr. Franciszek Jabłoński „Boja”
14. kpr. „Dąb” (NN)
15. kpr. „Zakrzewski” (NN)
Na wspomnianej liście strat PCK znajdują się jeszcze dwa nazwiska żołnierzy z plutonu ochronnego żandarmerii Kwatery Głównej Okręgu, którzy zginęli po 3 września 1944 r. w innych miejscach Śródmieścia. Są to:
1. ppor. Podlewski Kazimierz „Halicz” (zginął 14 września 1944 r. przy ul. Hożej)
2. st. wachm. Marcin Popiński „Marynarz” (zginął 28 września 1944 r. przy ul. Brackiej lub Kruczej)
3 września przy ul. Moniuszki 12 zginęli również żołnierze z Kompanii Sztabowej Komendy Obszaru Warszawa AK „Koszta” (Robert Bielecki, W zasięgu PAST-y, Warszawa 1994, s. 374):
1. plut. pchor. Jerzy Tyczyński „Jur”
2. st. strz. pchor. Edmund Lebiedziński „Bobek”
3. st. strz. Bogusław Jankowski „King”
Katarzyna Utracka
z-ca kierownika Działu Historycznego
Muzeum Powstania Warszawskiego”